Acceptance and Commitment Therapy
DE PRINCIPES VAN ACT THERAPIE EN COACHING
Psychologische flexibiliteit en waardengerichte ACTIE
ACT is een gedragstherapie. Met ACT therapie werk je aan psychologische flexibiliteit. Psychologische flexibiliteit betekent dat je flexibel om kunt gaan met situaties, gedachten en gevoelens, ook als ze moeilijk of pijnlijk zijn – en tegelijkertijd betekenisvolle keuzes in je leven kunt maken. Hoe beter jij dit herkent en je kunt openstellen voor je ervaringen, hoe groter je vermogen om te werken aan de kwaliteit van leven. Daarnaast leer je met ACT therapie of coaching om je leven in te richten vanuit een diepere verbinding met jouw waarden waardoor je meer betekenis en zingeving in je leven zult kunnen brengen.
Je openstellen, aanwezig zijn en doen wat belangrijk is zijn de 3 kernelementen van ACT therapie en coaching. Hiermee wordt gewerkt aan de hand van 6 pijlers:
- Contact met het hier en nu
- Zelf-als-context
- Defusie
- Acceptatie
- Waarden
- Toegewijde ACTie
ACT is een praktisch toepasbare en voor iedereen toegankelijke methode. Je leert omgaan met de onvermijdelijke moeilijkheden die het leven met zich meebrengt en je leert wat je kunt doen (toegewijde actie) in lijn met jouw waarden.
VERSCHIL COGNITIEVE GEDRAGSTHERAPIE EN ACT THERAPIE
Cognitieve gedragstherapie kijkt naar het veranderen van je gedachten om zo gedragsverandering te bewerkstelligen.
In ACT therapie of coaching wordt er niet gekeken naar het simpelweg veranderen van je gedachten en gevoelens. Vanuit ACT beïnvloed je de verhouding die je met je gedachten en gevoelens hebt.
WAT IS ACT?
ACT is niet zomaar een woord om simpelweg een therapievorm mee te beschrijven. Het is een gedragstherapie waarbij je actie onderneemt. Actie ondernemen om je te gedragen als de persoon die je echt graag wilt zijn. Wat vind jij nou echt belangrijk? Waar sta jij voor in het leven? Hoe wil je jezelf en anderen behandelen?
ACT zal je kennis laten maken met datgene wat er echt toe doet. Jouw kernwaarden zullen je motivatie en inspiratie geven om de dingen die jij doet in het leven vorm te geven.
Daarnaast gaat ACT ook over bewustzijn. Bewust jouw acties kiezen en daar dan met volle aandacht bij blijven. Zodat jij je kunt openstellen voor alle ervaringen en echt aanwezig bent bij datgene wat je doet.
In het kort zorgt ACT voor meer flexibiliteit; het vergroten van jouw vermogen om bewust en door waarden geleid te handelen (Harris 2020).
HET LEVEN IS OOK PIJN
Vroeger werd gezondheid gedefinieerd als een staat van compleet welbevinden, dus zonder ziekte of klachten. Tegenwoordig is er veel om deze definitie te doen en wordt op steeds meer plekken de volgende definitie van Machteld Huber aangehouden. Zij ziet gezondheid als “het vermogen om zich aan te passen en een eigen regie te voeren, in het licht van de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen in het leven”. In andere woorden; de ziekte of klacht bepaalt niet of je gezond bent. Gezondheid wordt eerder bepaalt door hoe je hiermee omgaat.
ACT sluit aan bij de moderne blik op gezondheid. Bij ACT gaan we er vanuit dat het leven niet alleen rozengeur en maneschijn is. Het leven is inherent verbonden aan pijn. Hoe mooi het leven ook is op momenten, iedereen ervaart ook de schaduwzijde. Frustratie, teleurstelling, afwijzing, verlies en mislukking zijn een greep uit dit palet. Daarnaast kunnen we ook een scala aan emoties ervaren die pijn kunnen veroorzaken. Emoties als angst, verdriet, woede en walging om er maar een paar te noemen. En ook ons verstand kan op elk moment pijn veroorzaken. Ellendige herinneringen ophalen of herbeleven, beangstigende voorspellingen over de toekomst bedenken, of vervallen in negatieve vooroordelen over jezelf anderen en of de wereld. Ons verstand kan ons op die manier, waar we ook zijn, direct pijn bezorgen.
HOE GAAN WE OM MET PIJN?
Laat het nou zo zijn dat de meeste van ons mensen, niet zo heel handig omgaan met pijn. Een manier die op de lange termijn zelfs destructief voor ons is. Hoe gaan de meeste mensen dan om met pijn en lijden vraag je je nu wellicht af?
Vaak zijn we erop gebrand om zoveel mogelijk positieve en zo min mogelijk negatieve emoties en ervaringen te willen. We zijn geneigd om voortdurend onze ongewenste innerlijke ervaringen (zoals gedachten, gevoelens en herinneringen) te vermijden of kwijt te raken. Dit wordt experiëntiële vermijding genoemd met een duur woord. Wanneer ons verstand koste wat kost bezig is pijn en lijden te vermijden zal het er alles aan doen om de negatieve innerlijke ervaringen niet te hoeven voelen; dit zal jouw gedrag vervolgens op een negatieve manier beïnvloeden (hoe dit precies zit is voor nu wat te ingewikkeld maar op een later moment zullen we hier dieper op ingaan).
Door ACT kun je op een betere, effectievere manier omgaan met onvermijdelijke pijn en uitdagingen in het leven. Hoe doe je dat dan precies? ACT werkt aan het vergroten van psychologische flexibiliteit.
PSYCHOLOGISCHE FLEXIBILITEIT
Psychologische flexibiliteit betekent dat je flexibel om kunt gaan met situaties, gedachten en gevoelens en tegelijkertijd betekenisvolle keuzes kunt maken. Hoe beter jij je volledig bewust kunt zijn en je kunt openstellen voor je ervaringen, of deze nu pijnlijk zijn of niet, hoe groter je kwaliteit van leven zal zijn. Tevens leer je om je leven in te richten vanuit een diepere verbinding met jouw waarden waardoor je leven meer betekenis en zingeving krijgt.
DE 6 PIJLERS VAN ACT THERAPIE
Door middel van 6 pijlers zal ACT je helpen om dit vermogen (psychologische flexibiliteit en veerkacht) te vergroten. Hieronder worden de pijlers kort besproken.
Acceptatie is het tegenovergestelde van experiëntiële vermijding. Er heerst een groot taboe op dit woord en roept vaak direct weerstand op. Daarom is het belangrijk om goed helder te krijgen wat er wordt bedoeld. Binnen de ACT betekent acceptatie dat je leert om het gevecht met je innerlijke ervaringen los te laten en te accepteren wat je denkt, voelt en ervaart. Het gaat dus niet om het accepteren van het grotere geheel zoals situaties of gebeurtenissen maar om te accepteren in het moment.
Defusie betekent dat je leert los te komen van je gedachten, beelden en herinneringen. Je leert je gedachten te observeren in plaats van te beschouwen als de absolute waarheid zoals bij fusie het geval is. Je ziet je gedachten voor niet meer dan wat ze zijn, namelijk gedachten.
Contact met het hier en nu betekent dat je je aandacht flexibel kunt brengen naar dit moment. In andere woorden, je bent je bewust van wat er hier en nu gebeurt en kunt je aandacht vernauwen, verbreden, verschuiven en vasthouden. Lees in dit artikel meer over de rol van mindfulness in ACT.
Zelf als context is een technische term die refereert naar het deel van ons verstand dat opmerkt wat je denkt, voelt, ervaart en doet. Geen zorgen als dit begrip niet meteen een belletje doet rinkelen, er wordt nog genoeg over uitgelegd.
Waarden zijn hetgeen belangrijk is voor jou. Dit is persoonlijk en kan niet goed of fout zijn. Waarden zijn niet hetzelfde als gedrag; je kunt het zien als de verf waarmee je gedrag wordt gekleurd. Waarden verschillen van normen, deugden en moralen: die geven aan welk gedrag goed of fout zijn en worden vaak van buitenaf opgelegd.
Toegewijd handelen is het handelen in overeenstemming met je waarden. Je leven wordt hiermee WAARDEvoller en je zult er meer voldoening uit krijgen.
HET ACT HEXAFLEX
Het ACT-hexaflex is het model waarin de 6 pijlers ofwel zuilen van ACT therapie schematisch te zien zijn. Het ACT-hexaflex illustreert hoe alle ACT-processen met elkaar in verband staan en samen psychologische flexibiliteit vormen.
De volgende elementen komen aan bod in ACT therapie en dus in het hexaflex:
- Contact met het hier en nu – Mindfulness – Hier en NU
- Zelf-als-context- hoe ontwikkel je een flexibele relatie met jezelf
- Defusie – Taal is ook een ding;-)
- Acceptatie – jezelf open stellen voor wat is
- Waarden – Weten wat belangrijk voor je is
- Toegewijde ACTie – Waardengericht handelen
HET ACT KEUZEPUNT – RUSS HARRIS
Wanneer we met onze cliënten werken aan deze 6 pijlers, op weg naar het vergroten van psychologische flexibiliteit, kunnen we een interessante nieuwe tool inzetten. ACT noemt dit het keuzepunt.
Het keuzepunt is een een ontzettend handig middel om een probleem snel in kaart te brengen. Daarnaast wordt het hiermee ook meteen visueel voor de cliënt. Het keuzepunt kan je ten alle tijde gebruiken tijdens de ACT interventies.
Er zijn twee bewegingen te ontdekken in alles wat we doen, vooruitgang of achteruitgang. Vaak zal een cliënt bij een professional komen omdat hij/zij last heeft van bepaalde gedachten, gevoelens, sensaties. Binnen het keuzepunt kijken we (in het kort gezegd) welke beweging gedrag van de cliënt heeft. Zorgen de gedragingen van de cliënt voor een vooruit beweging (op weg naar een leven dat in lijn is met waarden) of voor een achteruit beweging (een leven dat verder verwijderd is van waarden en de persoon die de cliënt wilt zijn).
Wanneer cliënten hun gedachten, gevoelens en sensaties koste wat kost kwijt willen raken noemen we dit ‘vastgehaakt’. Wanneer je vastgehaakt bent, kies je vaak niet voor helpend gedrag, oftewel je maakt een achteruit beweging. Wanneer je ‘losgehaakt’ bent en op een flexibele manier om kunt gaan met je gedachten, gevoelens en sensaties dan zul je eerder een vooruit bewegingen kiezen.
Wanneer je werkt met het keuzepunt werk je op een visuele manier toe naar het leren herkennen en erkennen van gedachten, gevoelens en sensaties die leiden tot een keuzepunt (contact in het hier en nu & zelf als context), om vervolgens te verschuiven van ‘vastgehaakt’ naar ‘losgehaakt’ (acceptatie en defusie) én om voortaan keuzes te maken die vooruit bewegen stimuleren (waarden en toegewijd handelen).
Wil je dit model in het Nederlands downloaden? Klik dan hier!
